Geleneksel Çam Katranının Anadolu’da Kullanımı
Çam katranı Anadolu'da uzun bir geçmişe sahiptir. Anadolu insanının çam katranını üretimi ve birçok alanda kullanması ile ilgili en detaylı araştırma Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine dergisinde 2014 senesinde yayınlanmıştır. "Anadolu Karaçamından Geleneksel Katran Üretimi ve Afyonkarahisar, Orta Batı Türkiye'de Kullanımı" adlı makalede şu hususlar vurgulanmaktadır:
Katran, halk hekimliğinde kullanılan bir bitki ürünü örneğidir ve Pinus nigra Arn'dan elde edilir. Katran elde etmede çırası bol ve kalın gövdeye sahip yaşlı ağaçlar tercih edilir. Katran sadece geleneksel tıp olarak değil, aynı zamanda hem endoparazitlere hem de ektoparazitlere karşı korunmak için kullanılır.
Yapılan araştırmada katranın yerel halk tarafından birçok alanda kullanıldığı belirlenmiştir:
İnsan Sağlığı: Çocuklarda kulak ağrısı, yetişkinlerde osteomiyelit (kemik iltihabı), yaralar, ülser, egzama, akne, saçkıran, mantar
Hayvan Sağlığı: Şap hastalığı, koyun ve keçilerde ağız yaraları, uyuz, iç ve dış parazitlere karşı koruma, ağıl ve ahırlarda keçi, koyun ve büyükbaş hayvanların sinek ve kene sorunları
Sürüngen ve Haşeratlarla Mücadele: Yılan, fare, sinek (Tabanus bovinus) ve keneler için kovucu
İzolasyon: Ahşap evlerin çatılarında su izolasyonu
Yapılan araştırmada yerel halkın katranı kullanma yöntemlerinden bazıları şu şekilde tespit edilmiştir:
- Hayvanları iç parazitlerden korumak amacıyla kaya tuzu ve katrandan oluşan karışım, hayvanların su kaplarının yanına bırakılır.
- Yünlerinin kırpılması sonrası ortaya çıkabilen uyuz hastalığına karşı hayvanların omuriliği boyunca katran sürülür.
- Yılanları uzak tutmak için evlerin ve hayvanların çevresine dökülür.
- Kurt saldırılarında yaralanmış hayvanların yaralarına 100gr arpa unu ve 25gr katrandan oluşan bir karışım sürülür. Yaralar 18 gün sonra iyileşir.
- Isıtılmış katran çocukların karın ağrılarında kullanılır.
- Kışın çatlayan el ve ayaklar, ayrıca nasır için kullanılır.
- Ölme derecesine kadar yiyen hayvanlara şırınga ile ağızdan 5-6gr katran verilir ve bolca su içirilir.
- Mycoplasma agalactiae bakterisi keçilerde sütün azalmasına neden olur. Bu bakteriye maruz kalmış olan hayvanın ayağına katran iyice sürülür. 3 gün sonra süt seviyesi normalleşir.
- Tabanus bovinus sineği ineklerin kanı ile beslenir ve hayvana çok rahatsızlık verebilir. Katran bu sineğin yol açtığı yara ve mor noktalara sürülür.
- Katran evcil ve besi hayvanlarının derilerinin yanı sıra insanların cildine ve elbiselerine de sürülerek keneler uzak tutulur.
Kaynak: https://www.researchgate.net/publication/261182853_Traditional_Tar_Production_from_the_Anatolian_Black_Pine_Pinus_nigra_Arn_subsp_pallasiana_Lamb_Holmboe_var_pallasiana_and_its_usages_in_Afyonkarahisar_Central_Western_Turkey
